Domowe kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji skóry powinny być przygotowane tak, by ich pH było bezpieczne dla skóry. Pomiar pH, czyli pomiar stopnia kwasowości/zasadowości preparatów kosmetycznych pozwala na przygotowanie kosmetyku, który będzie w pełni odpowiadał potrzebom naszej skóry. O tym, jaki odczyn jest najlepszy dla naszej skóry oraz w jaki sposób możemy przeprowadzić pomiar i regulację pH domowych kosmetyków dowiecie się z poniższego artykułu.
Miarą kwasowości i zasadowości roztworów jest stężenie jonów H+. Dla uproszczenia wprowadzono zamiast stężenia ujemny logarytm dziesiętny ze stężenia jonów wodorowych w roztworze, czyli skalę pH. Skala pH obejmuje wartości od 1-14.
Dla roztworów obojętnych, gdzie stężenia jonów wodorowych i hydroksylowych są sobie równe i wynoszą
[H+]=[OH-]=10-7 mol/dm3 , pH=7.
W przypadku roztworów o odczynie kwasowym pH<7, a w roztworach o odczynie zasadowym pH>7.
Parametr, jakim jest pH jest szczególnie ważny w punktu widzenia kosmetologii. Ma wpływ na funkcjonowanie skóry, a także właściwe przygotowanie receptur kosmetycznych. Każdy dodany składnik domowego kosmetyku wpływa na finalną wartość pH całego roztworu. Ważne jest zatem ich wyselekcjonowanie i odpowiednie stężenie, dzięki temu nie zostanie zaburzona naturalna bariera ochronna skóry. W poniższym artykule chciałabym przybliżyć Wam temat pH skóry i kosmetyków przygotowywanych w domowych warunkach.
Jakie jest prawidłowe pH skóry?
Ze względu na zawartość wody w warstwie rogowej skóry, a tym samym zawartość różnych substancji chemicznych, które mogą ulegać procesowi dysocjacji (rozkładu) na jony, skóra posiada pewną charakterystyczną wartość pH. Dla prawidłowego funkcjonowania i spełniania roli ochronnej skóry powinna ona mieć odczyn lekko kwaśny, a jej pH powinno mieścić się w zakresie 4,5 do 6,0. Taki odczyn skóry określany jest jako jego mechanizm obronny chorniący skórę przed infekcjami i chorobami skóry.
Różnice pH zależą od okolicy skóry, wieku, płci, różnych stanów fizjologicznych. Zmienia się również w zależności od warstwy skóry. Ta najbardziej zewnętrzna warstwa naskórka ma najniższe pH. Zdolność utrzymania stałej wartości pH skóry przez organizm możliwy jest przez ciała buforowe (m.in. aminokwasy naskórka, sole kwasu mlekowego w pocie). Tworzący się dzięki temu tzw. „kwaśny płaszcz ochronny” zabezpiecza organizm przed przenikaniem wszelkich mikroorganizmów (w tym bakterii i grzybów), zanieczyszczeń, czy alergenów. W stanach chorobowych skóry wartość pH ulega podwyższeniu, co prowadzi do zakłócenia jej prawidłowego funkcjonowania. Dlatego do pielęgnacji skóry należy używać kosmetyków o pH zbliżonym do naturalnego.
Dopuszczalne wartości pH różnych kosmetyków przedstawiają się następująco:
- kosmetyki nanoszone na skórę trwałe (kremy, toniki, mleczka kosmetyczne, kosmetyki upiększające) pH 3-8.5
- kosmetyki nanoszone na skórę na krótki okres czasu, a następnie zmywane (żele, szampony, mydła) pH 2–20.5
- kosmetyki do demakijażu pH 3-8.
Wpływ kosmetyków o zasadowym pH na stan skóry
Mydła, wszystkim dobrze znane kosmetyki do mycia ciała mają postać twardszej masy lub kostek o odczynie zasadowym (powyżej ph 7), pH to znacznie odbiega od naszego naturalnego odczynu skóry i właśnie ze względu na zasadowy charakter preparatów myjących nie cieszę się one dobrą sławą. Wielokrotnie słyszymy, że mydło wysusza i bardzo dużo w tym prawdy, jednak nie powinniśmy 'wrzucać ich do jednego worka’. Na rynku dostępne są naturalne mydła, pozbawione barwników i sztucznych substancji zapachowych, jak np. czarne mydło afrykańskie i inne mydła na bazie olejów, maseł roślinnych i wysokiej zawartości gliceryny.
Badania przeprowadzone przez koreańskich naukowców dowodzą, że stosowanie preparatów o alkalicznym pH niekorzystnie wpływa funkcjonowanie skóry. Produkty o pH powyżej 6 zaburzają naturalną równowagę naskórka i są przyczyną licznych podrażnień i niepożądanych reakcji na kosmetyki. Wśród składników o działaniu alkalizującym znajduje się powszechnie występujący w preparatach kosmetycznych laurynosiarczan sodowy- SLS . W przeprowadzonym przez Eunjoo Kim badaniu, testowano produkty reprezentujące różną wartość pH : 3, 6, 9. W przypadku preparatów o pH zasadowym zaobserwowano wzrost poziomu TEWL( transepidermalna utrata wody). Zaburzeniu ulega odczyn pH skóry, w ten sposób traci ona funkcje ochronną i staje się bardziej podatna na rozwój podrażnień.
Badanie dowodzi że 1% zawartość SLS w kosmetyku ma działanie alkalizujące i wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie naskórka, szczególnie u osób z wrażliwą skórą. Przeprowadzone badania dowodzą także, że pacjenci cierpiący z powodu suchości skóry powinni wybierać produkty o kwaśnym pH, wówczas nie obserwujemy takiego stopnia podrażnień oraz utraty nawilżenia.
Na szczęście coraz więcej osób zwraca uwagę na pH kosmetyków myjących i na rynku pojawiają się płyny, żele, pianki z pH zbliżonym do naszej skóry. W domowym laboratorium sami mamy możliwość tworzenie własnych kosmetyków, których zakres pH będzie dla nas najbardziej odpowiedni 🙂
Pomiary pH domowych kosmetyków
Odczyn domowych kosmetyków możemy zmierzyć za pomocą papierków wskaźnikowych (uniwersalnych) lub elektronicznego pH-metru.
Najprostszym sposobem na sprawdzenie pH naszego kosmetyku jest użycie papierka wskażnikowego. Jest to kawałek bibuły najczęściej w kształcie cienkiego paska, nasączony roztworem substancji chemicznej będącej indykayorem i wysuszony. Papierek wskaźnikowy po zwilżeniu kroplą naszego roztworu kosmetyku zmienia swoje zabarwienie w zależności od pH.
Czerwone i pomarańczowe zabarwienie papierka świadczy o odczynie kwasowym, żółte o odczynie obojętnym, zaś zielone po ciemnogranatowe o odczynie zasadowym. Oprócz papierków wskaźnikowych możemy wyróżnić także papierki DUAL, które są dwukolorowe i przedstawiają dokładniejszy pomiar. W niektórych sklepach ze sprzętem laboratoryjnym możemy znaleźć również papierki lakmusowe, aczkolwiek są one coraz rzadziej stosowane.
Elektroniczny pH-metr to urządzenie, dzięki któremu bardzo szybko i łatwo możemy wykonać pomiar pH. By przeprowadzić pomiar umieszczamy sondę w badanym roztworze i czekamy, aż na wyświetlaczu urządzenia pojawi się wynik pomiaru.
Regulacja pH domowych kosmetyków
Aby uzyskać pożądany odczyn – kwasowy lub zasadowy naszych domowych kosmetyków możemy je regulować poprzez dodanie odpowiednich surowców, a właściwie roztworów tych surowców. Jeśli chcemy uzyskać kwasowy odczyn, musimy 'zakwasić’ nasz kosmetyk, czyli dodać kwas, jeśli zaś chcemy podwyższyć nasze pH, czyli zalkalizować nasz roztwór, dodamy zasady (wodorotlenku).
Aby uzyskać bardziej kwasowy odczyn kosmetyków DIY możemy dodać kwas mlekowy lub kwas cytrynowy. Oba te surowce mają postac proszku i są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Możemy przygotować z nich roztwory, które obniżą wartość pH.
Do kosmetyku dodajemy niewielkie ilości roztworu kwasu, po czym dokładnie mieszamy i dopiero wówczas ponownie sprawdzamy pH. Czynność powtarzamy każdorazowo po dodaniu kilku kropli roztworu aż do momentu uzyskania oczekiwanego pH.
Aby usyzkać odczyn zasadowy, do naszego kosmetyku możemy dodać roztwór wodorowęglanu sodu (potocznie zwanego sodą oczyszczoną) lub mleczanu sodu. Są to krystaliczne substancje chemiczne, które mogą zalkalizować nasz kosmetyk, jednak najlepiej w formie wcześniej przygotowanego roztworu wodnego. Mleczan sodu posiada bardzo delikatny odczyn zasadowy, tak więc będzie nieznacznie podwyższał pH naszego kosmetyku.
Mam nadzieję, że powyższy artykuł był dla Was przydatny i że od tej pory będziecie zwracać baczną uwagę na używane surowce, które mogą wpłynąć na finalny odczyn kosmetyku. Pomiary pH domowych kosmetyków są bardzo istotne i mają odzwierciedlenie na naszej skórze :))
Trzymajcie się ciepło!
Ola
Źródła:
Kwiatkowska B., ,,Skóra. Azjatycka pielęgnacja po polsku.”, Wyd. Pascal, 2017, s.39;
www.biotechnologia.pl; www.chemia.uni.lodz.pl; www.ecospa.pl