Nagietek lekarski (Calendula officinalis) należy do najstarszych roślin leczniczych. Obecnie to znana i bardzo popularna w Polsce jednoroczna roślina ozdobna. Kwitnie na żółto lub pomarańczowo. Kwiaty nagietka to skarbnica wielu związków o działaniu prozdrowotnym m.in. przeciwzapalnym, łagodzącym, przeciwgrzybiczym i rozkurczowym. Maść nagietkowa polecana jest do pielęgnacji podrażnionej skóry w wyniku poparzeń słonecznych, zmian chorobowych, a takżę gojenia niewielkich rann .
Nagietek lekarski jest jednoroczną rośliną, która należy do bardzo licznej rodziny astrowatych. Do astrowatych należy także słonecznik zwyczajny, rumianek pospility stokrotka pospolita, gerbera i złotnik, czyli rośliny kwitnące kwiatami o budowie koszyczka.
Surowcem zielarskim są kwiaty nagietka, które zbierane są w miesiącach letnich, czyli od początku czerwca do końca września. Najkorzystniejszą temperaturą ich suszenia jest nie wyższa niż 35 stopni Celsjusza. W wyższej temperaturze dochodzi do utraty cennych związków biologicznie czynnych.
Właściwości nagietka lekarskiego
Nagietek lekarski jest nietoksyczną, bezpieczną w stosowaniu i z tego powodu cenioną, rośliną zawierającą substancje czynne. Jest także rośliną miododajną. Koszyczki nagietka zawierają flawonoidy (izoramnetyna, kwercetyna), olejek eteryczny, polisacharydy, glikozydy i saponiny triterpenowe, związki śluzowe, gorycze, kwasy organiczne, karotenoidy, poliacetyleny, fitosterole, witaminy i pierwiastki, między innymi magnez oraz mangan.
Saponiny zawarte w kwiatach nagietka mają właściwości hemolityczne (nasilają rozpad czerwonych krwinek) i działają przeciwzapalnie. Polisacharydy i saponiny nagietka stymulują fagocytozę (niszczenie antygenów np. wirusów, bakterii) i mają potwierdzone badaniami naukowymi działanie przeciwnowotworowe. Do najbardziej znanych właściwości nagietka, należy jego działanie przeciwzapalne i przeciwgrzybicze.
Maść nagietkowa stosowana na stłuczenia, owrzodzenia i żylaki ma działanie przeciwzapalne i obkurczające. Stosowana na rany, także ropiejące, przyspiesza proces ich gojenia się, gdyż ma działanie przeciwdrobnoustrojowe oraz wspomaga proces syntezy kolagenu. Za działanie przeciwzapalne i antybakteryjne nagietka odpowiedzialne są saponiny i flawonoidy obficie występujące w tkankach tej rośliny.
Zastosowanie naparu z nagietka lekarskiego
Nagietek ze względu na swój boaty skład może być stosowany
- wewnętrznie w postaci herbaty nagietkowej,
- zewnętrznie jako maść nagietkowa, kremy oraz okłady.
Wyciąg z nagietka jest składnikiem wielu leków ziołowych. W aptece kupić można też płyn na bazie wyciągów z nagietka i rumianku, który ma właściwości odkażające, antyseptyczne i przeciwzapalne. Służy do sporządzania roztworu do płukanek oraz nasiadówek.
Najbardziej znanym i cenionym zastosowaniem produktów z nagietka lekarskiego jest jego działanie wspomagające leczenie ran, odleżyn i oparzeń. Pomocny jest przy stanach zapalnych skóry, trudno gojących się ranach i zakażeniach bakteryjnych oraz grzybicach skóry i błon śluzowych. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne ukierunkowanie na niszczenie paciorkowca i gronkowca, bakterii które naturlanie występują na powierzchni skóry i mogą nasilać stan zapalny.
Z przygotowanego latem maceratu z nagietka przygotowałam maść nagietkową wzbogaconą witaminą młodości, czyli witaminę E. Do przygtowania tej receptury potrzebujecie jedynie 4 składników
Składniki (na 2 słoiczki o poj. 50 ml):
- 200 ml maceratu z nagietka,
- 1/4 szklanki wosku pszczelego białego,
- 0,7 ml witaminy E,
- 5 kropli olejku eterycznego lawendowego.
Sposób przygotowania
Macerat z nagietka dodajemy do zlewki zgodnie z przepisem, nastepnie dodajemy wosk pszczeli i umieszczamy zlewkę w łaźni wodnej. Temperatura łaźni wodnej nie powinna przekraczać 70 stopni Celsjusza, tak więc najlepiej monitorować ją termometrem. Olej oraz wosk mieszamy aż do momentu rozpuszczenia granulek wosku i powstania klarownej, oleistej cieczy. Gdy wosk się rozpuści, wyjmujemy zlewkę z łaźni i odstawiamy ją w chłodnej miejsce, co jakiś czas mieszając powstałą maść.
Po ochłodzeniu maści do temperatury ok. 30 stopni Celsjusza, dodajemy witaminę E, a na koniec olejek eteryczny. Ja dodałam lawendowy, jednak możecie dodać inny według upodobań. Po daniu witaminy oraz olejku mieszamy maść i odstawiamy ją do lodówki, by jeszcze bardziej zgęstniała. Następnego dnia maść jest gotowa do użycia.
Składniki maści to w większości oleje, tak więc maść charakteryzuje się długim termin ważności – nawet do 12 miesięcy. Dodatkowo witaminą E oraz olejek lawendowy konserwują maść i zapobiegają przedostaniu się do niej mikrogoranizmów.
Kilka słów na temat maceratów
Maceraty ziołowe to nic innego, jak oleje roślinne, które w wyniku maceracji zostają wzbogacone o substancje aktywne pochodzące z danego wyciągu roślinnego. Są one rozpuszczalne w tłuszczach i nadają naszym ziołowym specyfikom odżywcze właściwości. Do tych związków zaliczamy przede wszystkim: olejki eteryczne, witaminy A, D, E, K, chlorofil, kwasy tłuszczowe, woski czy alkaloidy.
Macerowanie należy do jednej ze starszych technik wykorzystywanych przez zielarzy. Maceraty przygotowuje się poprzez zalanie części roślin (łodyg, liści, kwiatów) odpowiednim olejem i poddaniu działania ciepła słonecznego. Podczas maceracji substancje czynne przedostają się z roślin do naszego oleju. Maceraty przygotowujemy głównie na bazie olejów, jednak możemy wykonać macerat również na bazie wody. Macerowanie ziół to bardzo łatwy sposób na wykorzystanie dobrodziejstw składników zawartych w naszej florze. Proces ten pozwala uchwycić i zamknąć w słoiczku całą gamę składników aktywnych, które możemy później wykorzystać w codziennej pielęgnacji naszej skóry.
Maceraty sprawdzą się idealnie jako dodatki do kremów, maści, balsamów. Możemy je wykorzystać również solo, jako odprężające olejki do masażu.
Świeże czy suszone – jakie zioła użyć?
Maceraty możemy przygotować zarówno ze świeżych, jak i suszonych ziół. Najczęściej do maceracji wybieramy takie części roślin jak: liście, łodygi, pąki czy kwiaty.
Świeże rośliny zawierają znacznie więcej substancji aktywnych (np. olejków eterycznych oraz żywicy) niż suszone części roślin. Mają natomiast jedną wadę- tkanki świeżych roślin posiadają zwiększoną ilość wody, a co za tym idzie są bardziej podatne na wytwarzanie pleśni i bakterii. Ze względu na dużą ilość wody, należy pamiętać, by do naszych maceratów stosować ich dwa razy więcej niż surowców suszonych. Maceraty z suszonych roślin są dużo łatwiejsze w przygotowaniu, ponieważ możemy je wykonać o każdej porze roku. Do maceracji suszonych kwiatów powinniśmy używać dwa razy mniej suszu niż przy świeżych roślinach.
Do macerowania suszonych roślin świetnie sprawdzą się kwiaty nagietka, arniki, rumianku oraz lawendy.
Jakie oleje wybrać do maceratów?
Oleje, które stosujemy do maceratów określamy jako oleje bazowe. Najlepiej wybierać te oleje, które dość szybko się wchłaniają i mają szerokie zastosowanie w kosmetyce. Wśród nich możemy wyróżnić:
- oliwę z oliwek,
- olej słonecznikowy,
- olej rzepakowy,
- olej z pestek moreli,
- olej z orzechów włoskich,
- olej ze słodkich migdałów,
- olej z pestek winogron.
Nie powinniśmy rezygnować z wykonania maceratu tylko dlatego, że akurat w danej chwili nie dysponujemy zapasem oleju migdałowego, czy oleju z pestek moreli. Jak widzicie, do maceratu możemy wykorzystać nawet najzwyklejsze oleje, takie jak słonecznikowy, rzepakowy lub oliwę z oliwek. Jeżeli natomiast zależy nam na otrzymaniu oleju, który chcemy dodać do konkretnej receptury i boimy się, że wyjdzie nam on zbyt 'ciężki’, powinniśmy zapoznać się ich właściwościami, przede wszystkim wchłanialnością.
Metody przygotowania maceratów
Maceraty możemy przygotować na dwa sposoby- metodą tradycyjną oraz metodą 'na ciepło’ .
Metoda tradycyjna polega na wypełnieniu czystego, wyparzonego wcześniej słoika roślinami i zalaniu ich olejem bazowym, tak by w całości pokryć wszystkie liście. Słoik odstawiamy w ciepłe, nasłonecznione miejsce na ok. 3 tygodnie. Po tym czasie przecedzamy macerat przez gazę i odstawiamy w ciemne miejsce. Najlepiej przelać maceraty do buteleczek wykonanych z ciemnego szkła. Metoda wymaga dostępu słońca, a od nas jedynie cierpliwości 🙂
Metoda 'na ciepło’ to metoda, w której proces macerowania przebiega znacznie szybciej niż w przypadku metody tradycyjnej. Polecana jest szczególnie zimą. W metodzie tej słońce zostaje zastąpione kuchenką 🙂
Jak przygotować macerat z suszonych kwiatów nagietka?
Do przygotowania tego maceratu zastosowałam olej słonecznikowy. Tak jak w pozostałych ziołowych maceratach, kwiatostany nagietka dokładnie zalałam olejem i macerowałam przez trzy gorące, sierpniowe tygodnie. Suszone kwiaty nagietka zakupiłam na stronie Ecospa. Oprócz maceratu posłużyły mi również jako dodatek do soli kąpielowych, o których możecie przeczytać w moich pozostałych przepisach. Macerat największą trwałość wykazuje w czasie 6-12 miesięcy po jego przygotowaniu. Charakteryzuje się właściwościami łagodzącymi, przeciwzapalnymi, nawilżającymi oraz wspomagającymi przepływ limfy.
Po upływie ponad 3 tygodni przesączyłam maceraty przez gazę i przelałam do szklanych, ciemnych buteleczek, opisując ich etykiety. Zapach maceratów, jaki unosił się w całej kuchni był nie do opisania. Wyczuć można było, że oleje pochłonęły z ziół wszystkie najcenniejsze składniki.
Szczegółowy opis przygotowywania maceratów nie tylko z kwiatów nagietka, ale i ziół, jak np. melisy, szałwii czy mięty możecie przeczytać we wpisie Jak zrobić macerat ziołowy? w kategorii Moje porady 🙂
Macerat z nagietka możecie wykorzystać do rozgrzewających maści i balsamów do ciała, a także kremów do stóp i do olejków do masażu.
Maść nagietkowa – właściwości i zastosowanie
Maść nagietkowa polecana jest do pielęgnacji podrażnionej skóry w wyniku oparzeń słonecznych, zmian chorobowych, a także gojenia niewielkich ran. Maść nagietkowa jest powszechnie stosowana w przypadku:
- stłuczeń,
- owrzodzeń,
- żylaków,
- odmrożeń,
- odleżyn
Wykazuje działanie przeciwzapalne, obkurczające i antyseptyczne. Pobudza ziarninowanie i regenerację tkanek oraz syntezę kolagenu w skórze. Stosowana na drobne zranienia, także ropiejące, przyspiesza proces ich gojenia się, gdyż ma działanie przeciwdrobnoustrojowe. Zawarte w kwiatach nagietka antyoksydanty wspomagają ziarninowanie rany (to jeden z etapów gojenia się rany) i tworzenie się nowego naskórka. Za działanie przeciwzapalne i antybakteryjne nagietka odpowiedzialne są saponiny i flawonoidy obficie występujące w tkankach tej rośliny.
Maść nagietkową możecie stosowac w celach leczniczych, ale i upiększających. Osobiście wykorzystuję ją również do pielęgnacji spiechchniętych ust, a także stóp i łokci. Maść redukuje uczucie suchej skóry i doskonale ją natłuszcza. Ze względu na to, że jest mocno tłusta zazwyczaj smarują nią stopy tuż przed snem, by przez te kilka godzina dobrze się wchłonęła 🙂
A Wy w jakich celach stosujecie maść nagietkową? 🙂
Ola
Źródła:
www.stronazdrowia.pl