Mocznik jest składnikiem, którego nie może zabraknąć w większości preparatach kosmetycznych. Znajduje zastosowanie w kosmetykach do pielęgnacji twarzy, ciała, a przede wszystkim stóp. Wyróżnia się spośród innych surowców wyjątkowymi właściwościami nawilżającymi, regenerującymi, a także złuszczającymi.
Wielu z nas słyszało o tej jakże popularnej substancji chociażby z lekcji biologii, jednak mało z nas wie, jakie zbawienne właściwości wykazuje. W poniższym artykule dowiecie się czym jest mocznik, jakie właściwości fizyczne i chemiczne posiada, jakie działanie wykazuje w zależności od stężenia, a także gdzie znajduje zastosowanie. Rozpocznijmy od właściwości fizycznych, które możemy określić na pierwszy rzut oka. Otóż mocznik jest białym, krystalicznym proszkiem o temperaturze topnienia 133 stopni Celsjusza. Dobrze rozpuszcza się w wodzie i alkoholu, natomiast nie rozpuszcza się w tłuszczach. Jest substancją bezbarwną i bezwonną spotykaną głównie na rynku kosmetycznym.
Naturalnym źródłem mocznika, czyli diamidu kwasu węglowego, jest produkt procesu rozpadu białek, który zachodzi przede wszystkim w naszej wątrobie. Substancja wydalana jest z organizmu głównie w moczu – stąd jej zwyczajowa nazwa.
Właściwości chemiczne mocznika
Większość źródeł podaje, że mocznik należy do substancji higroskopijnych, co jest mitem. Substancja ta modyfikuje strukturę chemiczną białek, osłaniając miejsce wiązania wody, dzięki czemu zwiększa jej zawartość w warstwie rogowej naskórka. W preparatach kosmetycznych mocznik chroni skórę przed jej wysuszeniem i utratą wody, pozostawiając uczucie dogłębnego nawilżenia. Mocznik wchodzi w skład NMF – naturalnego czynnika nawilżającego, który sprawia, że skóra jest gładka i nawilżona, a jego niska zawartość w skórze może wywołać suchość oraz podrażnienie. Mocznik stanowi do 1% całego naskórka, a w naturalnym czynniku nawilżającym znajduje się go nawet do 7 %. Preparaty bogate w mocznik wykazują także działanie antyseptyczne, złuszczające i regenerujące, dlatego znajduje szerokie zastosowanie w kosmetykach do pielęgnacji twarzy i ciała.
Jeżeli przygotowujecie domowe kosmetyki z zawartością mocznika, sprawdzonym rozwiązaniem jest łączenie go z kwasem mlekowym 80%, który go stabilizuje, kwasem salicylowym, lanoliną i gliceryną. W takim połączeniu mocznik wykazuje swoje lecznicze właściwości.
Stężenie mocznika, a jego działanie
W stężeniu do 2% mocznik przyśpiesza podział komórkowy warstwy ziarnistej skóry, a tym samym zapewnia jej regenerację i przyśpiesza gojenie.
W stężeniach 3-10% wykazuje pośrednie działanie nawilżające, przyciąga cząsteczki wody, ułatwia jej wiązanie przez keratynę i zmiękcza naskórek. W obecności mocznika keratyna, która występuje w naszej skórze jest w stanie wiązać więcej wody. Wyżej wymienione stężenie mocznika popularne jest w balsamach, kremach i innych produktach kosmetycznych. Mocznik znany jest ze swoich działań przeciwbakteryjnych i przeciwświądowych, dzięki czemu może być stosowany przez osoby zmagające się z trądzikiem.
W stężeniach ponad 10% powoduje rozerwanie wiązań wodorowych keratyny, co prowadzi do jej denaturacji i solubilizacji. Działa keratolitycznie, co oznacza, że ułatwia złuszczanie skóry i zwiększa przepuszczalność warstwy rogowej np. dla leków czy substancji aktywnych. Działanie keratolityczne wykorzystywane jest zarówno w kosmetologii jak i dermatologii. Mocznik stosowany jest w preparatach redukujących szorstkość skóry i przebarwienia. Działa przeciwbakteryjnie, dlatego może być stosowany przez osoby zmagające się z cerą trądzikową.
Do leczenia miejscowego rogowacenia czy egzemy stosuje się dwuamid kwasu węglowego w stężeniu 20%. W stężeniu 30-40% działa silnie złuszczająco, wykorzystywany jest w peelingach oraz kuracjach typowo złuszczających.
Do leczenia skóry suchej, łuszczącej się stosuje się mocznik w stężeniach nawet powyżej 40-50%. W tym stężeniu mocznik działa silnie keratolityczne – może czasowo bądź trwale wpłynąć na produkcję zdrowych komórek skóry stóp oraz przydatków. Sprzedawany jest głównie na receptę.
Najbardziej optymalnym stężeniem preparatów kosmetycznych z mocznikiem jest 10-25 %. Po dłuższym stosowaniu preparatów o stężeniu 30-40 % skóra rzeczywiście staje się gładka i elastyczna, jednak do czasu… po odstawieniu kremów, maści skóra może w bardzo szybkim czasie stać się bardzo przesuszona, a na stopach mogą się pojawić pęknięcie i modzele. Preparaty mocznikowe 40% w przebiegu łuszczycy czy egzemy w obrębie stóp, bardzo często dają o sobie znać, objawiając się pieczeniem. Zadowalające efekty przynoszą kuracje, polegające na stopniowym odzwyczajaniu skóry od wysokiej procentowości mocznika- 25%, 15% a następnie 10%.
fot. mocznik
Zastosowanie mocznika w kosmetyce
W kosmetyce mocznik znajduje zastosowanie jako składnik wielu kosmetyków, m.in toników, serum nawilżającego skórę, szamponów, żeli pod prysznic, olejków do kąpieli, past do zębów, nawilżających kremów, balsamów i maści dla suchej, odwodnionej i popękanej skóry. Może być stosowany w kosmetykach do problematycznej (zmiany łuszczycowe, AZS) i bardzo suchej skóry. Stosuje się go w kremach do stóp i do rąk (zazwyczaj w stężeniu powyżej 10%).Mocznik jest popularnym składnikiem produktów do cery trądzikowej (ze względu na właściwości keratolityczne).W kremach nawilżających chroni skórę przed utratą wody. Mocznik znajduje także zastosowanie w preparatach przeciwłupieżowych. W stężeniu od 3 do 10 % wykorzystywany jest w pielęgnacji łuszczycy, dermatoz i innych chorób skóry przebiegających z nadmierną suchością. Mocznik jest również obecny w preparatach łagodzących wczesne objawy powikłań skórnych w cukrzycy.
Ta prosta i dobrze wszystkim znana substancja chemiczna wpływa na funkcje bariery ochronnej skóry, zwiększając poziom enzymów syntetyzujących lipidy oraz ekspresje peptydów antybakteryjnych. Dzięki temu, że mocznik wiąże wodę staje się ona mniej dostępna dla drobnoustrojów, dlatego też kosmetyki z mocznikiem mogą zawierać mniej konserwantów.
Mnogość dobroczynnych właściwości mocznika czyni go doskonałym składnikiem produktów do pielęgnacji skóry problemowej. Substancja stanowi przede wszystkim ogromne wsparcie dla cery suchej, wrażliwej i odwodnionej – przyciąga cząsteczki wody i pomaga wiązać je w głębokich warstwach skóry. Antyseptyczne działanie mocznika wykorzystywane jest natomiast w kosmetykach do cery tłustej i trądzikowej, które zapobiegają rozwojowi bakterii i stanów zapalnych. Od dawna stosuje się go do także leczenia miejscowego zainfekowanych ran ze względu na jego działanie antybakteryjne, antyseptyczne oraz złuszczające, co pomaga w gojeniu rany poprzez redukcję martwej tkanki. Roztwory mocznika stosuje się również do leczenia kurzajek.
W kosmetyce stosowane są również pochodne mocznika. Do najpopularniejszych z nich należy alantoina (5-ureidohydantoina) – jest to heterocykliczna
pochodna mocznika, która jest produkowana z kwasu moczowego przez tkanki korzeni roślin, żyjących w symbiozie z bakteriami
brodawkowymi. W kosmetyce stosuje się syntetyczną alantoinę. Substancja ta jest wykorzystywana jako środek keratolityczny, pobudzający
ziarninowanie naskórka i gojenie się ran. Preparaty zawierające alantoinę stosuje się w leczeniu odleżyn, wyprzeń, łuszczycy i innych stanów
zapalnych skóry. Do innych związków pochodnych mocznika należą Germall III5 oraz Germall II, stosowane głównie jako substancje konserwujące w płynach do kąpieli, szamponach czy odżywkach do włosów.
Kto powinien stosować preparaty z zawartością mocznika?
- kobiety w okresie menopauzy,
- osoby z problematycznymi pękającymi piętami oraz z nadmierną suchością stóp, łokci i kolan,
- osoby z oparzeniami po nadmiernej ekspozycji skóry na słońce,
- osoby z widocznymi rozstępami na skórze,
- osoby borykające się z przesuszoną skórą głowy i łupieżem.
Mocznik warto stosować przez cały czas, regularnie. Szczególnie należy go stosować jeśli zauważamy wzmożoną suchość i odwodnienie skóry. Gdy zaniedbujemy codzienną, domową pielęgnację oraz gdy posiadamy małą ilość tkanki tłuszczowej, przez co skóra staje się sucha i szorstka.
Kto nie powinien stosować preparatów z mocznikiem?
Ze względu na to, że syntetyczny mocznik, wykorzystywany w kosmetologii, nie wywołuje żadnych alergii ani nie jest toksyczny, nie występują więc przeciwwskazania co do stosowania kosmetyków z jego zawartością.
Źródła: www.ecospa.pl; www.zrobsobiekrem.pl; www.kerpro.pl
Kapuścińska A., Nowak I.,, Wykorzystanie mocznika i jego pochodnych w przemyśle kosmetycznym, Wydział Chemii Uniwersytet im. Adama Mickiewicz w Poznaniu, Chemik 2014, 68, 2, 91-96